Για 530 χρόνια οι Σερραίοι βρίσκονταν υπό τον αβάσταχτο τουρκικό ζυγό. Έγιναν αρκετές απόπειρες αποτίναξης του ζυγού αλλά αυτό ήταν αρκετά δύσκολο κυρίως λόγω της γεωγραφικής θέσης της πόλης. Οι Σέρρες βρίσκονταν ανάμεσα στα τρία βασικά στρατιωτικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης και του Μοναστηρίου.
Η επιθυμία των Σερραίων για ελευθερία ήταν πιο έντονη από ποτέ. Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός έγιναν πολλές προσπάθειες. Οι κάτοικοι των Σερρών συμμετείχαν σε πολλές επαναστάσεις μεταξύ των οποίων φυσικά και η Επανάσταση του 1821 με τη συμβολή του Εμμανουήλ Παπά, αλλά παρ’ όλη την αιματοχυσία, ο στόχος της απελευθέρωσης δεν κατέστη δυνατός.
Το φθινόπωρο του 1912 και πιο συγκεκριμένα τον Οκτώβριο τα έθνη των Βαλκανίων συμμάχησαν για να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό. Σε πρώτη φάση έγιναν διπλωματικές επαφές μεταξύ Σερβίας και Βουλγαρίας, ενώ αργότερα στη βαλκανική συμμαχία προσχώρησε η Ελλάδα και τελευταίο το Μαυροβούνιο. Οι ελπίδες των Σερραίων για απελευθέρωση αναπτερώθηκαν για ακόμα μία φορά. Το Μαυροβούνιο ήταν η χώρα που πρώτη κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ τα υπόλοιπα μέλη της συμμαχίας απαίτησαν οι ευρωπαϊκές κτήσεις να καταστούν αυτόνομες. Οι Οθωμανοί απέρριψαν το αίτημα των συνασπισμένων βαλκανικών δυνάμεων κι έτσι ξέσπασε ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος.
Στις 5 Οκτωβρίου 1912, ο ελληνικός στρατός με επικεφαλής το διάδοχο Κωνσταντίνο κατέλαβε την Ελασσόνα, πέρασε από το Σαραντάπορο και κατέλαβε τη νοτιοδυτική Μακεδονία. Μέσα σε δύο μέρες νίκησε τον τουρκικό στρατό στα Γιαννιτσά και κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη προκαλώντας πολύ μεγάλη έκπληξη στους Ευρωπαίους που παρακολουθούσαν τις εξελίξεις από απόσταση, αλλά και το μένος των Βουλγάρων που έχασαν μια τόσο σημαντική πόλη.
Οι Οθωμανοί άρχισαν τις πολεμικές προετοιμασίες στις Σέρρες για την εκστρατεία εναντίον των συμμάχων. Άρχισαν να μεταφέρουν πολεμοφόδια και στρατεύματα σιδηροδρομικώς, ενώ απαγόρευσαν τη χρήση των τραίνων στους επιβάτες.
Τα βουλγαρικά στρατεύματα προέλασαν χωρίς αντίσταση προς την ανατολική Μακεδονία και έφτασαν μέχρι το Σιδηρόκαστρο. Στις 24 Οκτωβρίου έφτασαν στην πόλη των Σερρών ανενόχλητοι. Μία μέρα νωρίτερα η οθωμανική διοίκηση των Σερρών είχε υποδεχθεί το Βούλγαρο στρατηγό Θεοδώροφ και του παρέδωσε την πόλη. Η επιλογή της παράδοσης της πόλης στους Έλληνες απορρίφθηκε από τους Τούρκους .
Εκείνη τη μέρα η πόλη των Σερρών απαλλάχθηκε από τον τουρκικό ζυγό αλλά ενέπεσε στη βουλγαρική κατοχή που μπορεί να διήρκησε μόλις οχτώ μήνες αλλά η ζωή των κατοίκων έγινε πολύ χειρότερη απ’ ό,τι επί Τουρκοκρατίας.
Ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ που είχε μείνει στη Θεσσαλονίκη για να διασφαλίσει την τάξη ύστερα από την κατάληψη της πόλης από τον ελληνικό στρατό συζητούσε με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο και του εξέφρασε την επιθυμία του για την κατάληψη των Σερρών: «Πρόεδρέ μου τας Σέρρας… Να πάρωμε τας Σέρρας.»
Οι Βούλγαροι παρέμειναν στην ανατολική Μακεδονία μέχρι τις 19 Ιουνίου 1913. Για να αντιμετωπιστεί η επιθετικότητά τους, στις 10 Μαΐου Ελλάδα και Σερβία υπέγραψαν αμυντική συμμαχία εναντίον τους. Στις Σέρρες η Βουλγαρία διέθετε στρατό 45.000 ανδρών. Αυτό το στράτευμα επιτέθηκε στην περιοχή του Παγγαίου και νίκησε τους 1600 υπερασπιστές στη μάχη που ακολούθησε. Το γεγονός αυτό παρουσιάστηκε από το βουλγαρικό τύπο της εποχής ως ένα μεγάλο κατόρθωμα.
Στις 19 Ιουνίου έλαβε χώρα η μάχη του Λαχανά κατά την οποία η 1η Μεραρχία του ελληνικού στρατού νίκησε τους Βουλγάρους έπειτα από μια σκληρή μάχη.
Την επόμενη μέρα και αφού η βουλγαρική διοίκηση των Σερρών είχε ενημερωθεί για την ήττα στο Λαχανά έδωσε διαταγή στο μητροπολίτη Σερρών Απόστολο να πείσει τους Σερραίους να μην τους εναντιωθούν, διαφορετικά οι Βούλγαροι θα προέβαιναν σε εχθροπραξίες εναντίον των κατοίκων.
Από τις 24 μέχρι και τις 28 Ιουνίου έλαβαν χώρα συγκρούσεις μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων μέσα στις Σέρρες.
Την 28η Ιουνίου οι Βούλγαροι βλέποντας ότι έχαναν την πόλη, άρχισαν να την πυρπολούν κατόπιν σχετικής εντολής που είχαν λάβει («ἐάν αἱ Σέρραι ἤθελε φανἧ ὃτι ἐχάνοντο διά τούς Βουλγάρους, αὗται ἒπρεπε να καταστραφοὗν»).
Στις 29 Ιουνίου η 7η Μεραρχία με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Σωτήλη εισήλθε πανηγυρικά στην πόλη των Σερρών. Ήταν πια επίσημο. Οι Σερραίοι απελευθερώθηκαν και το μεγάλο τους όνειρο είχε επιτέλους γίνει πραγματικότητα!
O ελληνικός στρατός όμως που μπήκε στην πόλη των Σερρών αντίκρισε ένα αποτρόπαιο θέαμα. Οι Βούλγαροι πριν αποχωρήσουν είχαν προβεί σε ολική πυρπόληση και δολοφονία μεγάλου μέρους του πληθυσμού .
Το γεγονός αυτό εξαγριώνει τους Έλληνες , με τον Βασιλιά Κωνσταντίνο να αναφέρει χαρακτηριστικά σε επιστολή του: “ Η πόλις των Σερρών δεν υπάρχει πλέον παρά εις τον γεωγραφικόν χάρτην…“.
Χαρακτηριστικά άρθρα με τα οποία φανερωνόταν η αγριότητα είχαμε και από τρίτους κυρίως δημοσιογράφους ή πρόξενους ξένων χωρών.
Ο Γάλλος δημοσιογράφος Ζαν Λεν αναφερόμενος στην καταστροφή των Σερρών σε παράγραφο του άρθρου του θα αναφέρει: “ Την περασμένη Παρασκευή το πρωί ένα μικρό απόσπασμα πεζικού-ιππικού και πυροβολικού των Βουλγάρων άρχισε να βομβαρδίζει τον άμαχο πληθυσμό των Σερρών. Αφού κατέστρεψαν την πόλη αυτοί οι “ γενναίοι “ άνδρες, μπήκαν μέσα και έσφαξαν τον πληθυσμό. Ως και ο υποπρόξενος της Αυστρίας μαζί με την οικογένεια του εσύρθησαν στα βουνά και γλίτωσαν μόνο αφού πλήρωσαν λύτρα 300 τουρκικές λίρες “.
Ενώ και Ιταλός δημοσιογράφος σε ανταπόκριση θα αναφέρει : “ Οι στρατιώται και οι αξιωματικοί επεδόθησαν εις πράξεις ανηκούστου βαρβαρότητας . Εισήρχοντο βιαίως εις τας οικίας και διέτρεχον απειλητικοί τας οδούς. Τους μεν εβασάνιζαν , τους δε γέροντας και ασθενείς έδερον και μετέδιδον το πυρ εις όλα τα καταστήματα και εις τα μέγαρα. Επετέθησαν και κατά του Ελληνικού νοσοκομείου και έρριξαν εντός αυτού τους ασθενείς εις τινά κήπον. Έπειτα επυρπόλησαν το φιλανθρωπικόν τούτο καθίδρυμα. Οι Βούλγαροι διέτρεχαν τας οδούς φέροντες μεθ’ εαυτών δοχεία βενζίνης και πετρελαίου , βρέχοντες δε τας οδούς και ραντίζοντες τας οικίας έθετον ακολούθως πυρ. Αυτός ο αρχηγός της Χωροφυλακής εθεάθη περιφερόμενος ανά την πόλιν και μεταδίδων το πυρ. Αι Σέρραι ήταν πλουσία πόλις , έχουσα 30 χιλιάδας κατοίκων. Τώρα είναι σωρός ερειπίων “.
Στις 28 Ιουλίου 1913 υπογράφτηκε στο Βουκουρέστι η ομώνυμη συνθήκη ειρήνης μεταξύ των συμμάχων Ελλάδας, Σερβίας, Μαυροβουνίου και της ηττημένης Βουλγαρίας. Κατά το Γεώργιο Καφταντζή «τερματίζονται οι επιχειρήσεις και αρχίζει ο ατελείωτος πόλεμος της διπλωματίας».
Βιβλιογραφία – Πηγές
1. Πέτρος Πέννας, Ιστορία των Σερρών από της αλώσεώς της υπό των Τούρκων μέχρι της απελευθερώσεως της υπό των Ελλήνων, 1383-1913, Αθήνα 1966
2. Γιώργος Καφταντζής, Ιστορία της πόλεως των Σερρών και της περιφέρειάς της. Τ.3. Βυζαντινή περίοδος –Τουρκοκρατία- Νεώτεροι χρόνοι, Θεσσαλονίκη 1996
3. Κυριάκος Παπακυριάκου, Ιστορία του νομού Σερρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της απελευθερώσεώς του το 1912- 1913, Θεσσαλονίκη 2013
4. Αντώνης Γρέψιος – Κωνσταντίνος Λινάρδος
